ََبِسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
وَ الضحَى (1) وَ الَّیْلِ إِذَا سجَى (2) مَا وَدَّعَک رَبُّک وَ مَا قَلى (3) وَ لَلاَخِرَةُ خَیرٌ لَّک مِنَ الاُولى (4) وَ لَسوْف یُعْطِیک رَبُّک فَترْضى (5)
  ترجمه :
بنام خداوند بخشنده بخشایشگر
1 - قسم به روز در آن هنگام که آفتاب بر آید (و همه جا را فرا گیرد).
2 - و سوگند به شب در آن هنگام که آرام گیرد.
3 - که خداوند هرگز تو را وانگذاشته ، و مورد خشم قرار نداده است .
4 - و مسلما آخرت براى تو از دنیا بهتر است .
5 - و به زودى پروردگارت آن قدر به تو عطا مى کند که خشنود شوی

شاءن نزول :
درباره شاءن نزول این سوره روایات زیادى نقل شده که از همه روشن تر روایت زیر است .
ابن عباس مى گوید: پانزده روز گذشت ، و وحى بر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نازل نشد، مشرکان گفتند: پروردگار محمد، او را رها کرده ، و دشمن داشته ، اگر راست مى گوید ماءموریت او از سوى خدا است ، باید وحى به طور مرتب بر او نازل مى شد، در اینجا سوره فوق نازل گشت (و به سخنان آنها پاسخ گفت ). قابل توجه اینکه طبق حدیثى وقتى این سوره نازل شد پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به جبرئیل فرمود: دیر کردى در حالى که سخت به تو مشتاق بودم ، جبرئیل گفت و انا کنت اشد الیک شوقا: من به تو مشتاق تر بودم ، ولى من بنده ماءمورم و جز به فرمان پروردگار نازل نمى شوم !...

 تفسیر :

((ضحى )) به معنى اوائل روز است آن موقعى که خورشید در آسمان بالا بیاید و نور آن بر همه جا مسلط شود، و این در حقیقت بهترین موقع روز است.
((سجى )) از ماده ((سجو)) (بر وزن سرد، و بر وزن غلو) در اصل به معنى سکون و آرامش است ، در هر حال آنچه در شب مهم است همان آرامشى است که بر آن حکم فرما است ، و طبعا اعصاب و روح انسان را در آرامش فرو مى برد، و براى تلاش و کوشش فردا و فرداها آماده مى سازد، و از این نظر نعمت بسیار مهمى است که شایسته است سوگند به آن یاد شود.و به دنبال این دو سوگند بزرگ به نتیجه و جواب قسم پرداخته مى فرماید: پروردگارت هرگز تو را ترک نگفته ، و هرگز مورد خشم قرار نداده است (ما ودعک ربک و ما قلى ).
این تعبیر دلدارى و تسلى خاطرى است براى شخص پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) که بداند اگر گاهى در نزول وحى تاءخیر افتد روى مصالحى است که خدا مى داند . سپس اضافه مى کند: بى شک جهان آخرت براى تو از این دنیا بهتر است (و للاخرة خیر لک من الاولى ). تو در این جهان مشمول الطاف او هستى ، و در آخرت بیشتر و بهتر، نه در کوتاه مدت مورد غضب پروردگار خواهى بود، و نه در دراز مدت ، کوتاه سخن اینکه تو در دنیا و آخرت عزیزى ، در دنیا عزیز و در آخرت عزیزتر.و در آخرین آیه مورد بحث برترین نوید را به او داده مى افزاید: به زودى پروردگارت آنقدر به تو عطا مى کند که خشنود شوى (و لسوف یعطیک ربک فترضى ).
این بالاترین اکرام و احترام پروردگار نسبت به بنده خاصش محمد (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) است که مى فرماید: آنقدر به تو مى بخشیم که راضى شوى ، در دنیا بر دشمنان پیروز خواهى شد و آئین تو جهان گیر خواهد گشت ، و در آخرت نیز مشمول بزرگترین مواهب خواهى بود.
بدون شک پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) به عنوان خاتم انبیاء و رهبر عالم بشریت خشنودیش تنها در نجات خویش نیست ، بلکه آن زمان راضى و خشنود مى شود که شفاعتش درباره امتش نیز پذیرفته شود، به همین دلیل در روایات آمده است که این آیه امید بخشترین آیات قرآن مجید و دلیل بر پذیرش شفاعت آن حضرت است .
ناگفته پیدا است که شفاعت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) شرائطى دارد، نه او براى هر کس شفاعت مى کند، و نه هر گنهکارى مى تواند چنین انتظارى را داشته باشد

ََآیه 6 - 11
آیه و ترجمه
أَ لَمْ یجِدْک یَتِیماً فَئَاوَى (6) وَ وَجَدَک ضالاًّ فَهَدَى (7) وَ وَجَدَک عَائلاً فَأَغْنى (8) فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلا تَقْهَرْ(9) وَ أَمَّا السائلَ فَلا تَنهَرْ(10) وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّک فَحَدِّث (11)
ترجمه :
6 - آیا تو را یتیم نیافت و سپس پناه داد؟
7 - و تو را گمشده یافت و هدایت کرد.
8 - و تو را فقیر یافت و بى نیاز نمود.
9 - حال که چنین است یتیم را تحقیر مکن .
10 - و سؤ ال کننده را از خود مران .
11 - و نعمتهاى پروردگارت را بازگو کن .
 تفسیر :
در آیات مورد بحث نخست به ذکر سه موهبت از مواهب خاص الهى به پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) پرداخته ، و سپس سه دستور مهم در همین رابطه به او مى دهد.
مى فرماید: آیا خداوند تو را یتیم نیافت و سپس پناه داد (ا لم یجدک یتیما فاوى ).
بعد به ذکر نعمت دوم پرداخته مى فرماید و تو را گمشده یافت و هدایت کرد (و وجدک ضالا فهدى ).
آرى تو هرگز از نبوت و رسالت آگاه نبودى ، و ما این نور را در قلب تو افکندیم که به وسیله آن انسانها را هدایت کنى بعد به بیان سومین نعمت پرداخته ، مى فرماید: خداوند تو را فقیر یافت و غنى و بى نیاز کرد (و وجدک عائلا فاغنى ).
توجه ((خدیجه )) آن زن مخلص با وفا را به سوى تو جلب نمود تا ثروت سرشارش را در اختیار تو و اهداف بزرگت قرار دهد، و بعد از ظهور اسلام غنائم فراوانى در جنگها نصیب تو کرد آن گونه که براى رسیدن به اهداف بزرگت بى نیاز شدى .
در آیات بعد به عنوان نتیجه گیرى از آیات قبل ، سه دستور پر اهمیت به پیغمبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى دهد که هر چند مخاطب در آن شخص رسول الله (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) است ولى مسلما همگان را شامل مى شود، نخست مى فرماید: حال که چنین است یتیم را تحقیر مکن (فاما الیتیم فلا تقهر).
((تقهر)) از ماده ((قهر)) به گفته ((راغب )) در مفردات به معنى غلبه تواءم با تحقیر است ، ولى در هر یک از این دو معنى نیز جداگانه استعمال مى شود، و مناسب در اینجا همان ((تحقیر)) است .
این نشان مى دهد که در مورد یتیمان مساءله اطعام و انفاق گرچه مهم است ، ولى از آن مهمتر دلجوئى و نوازش و رفع کمبودهاى عاطفى است ،.
و در آیه بعد به دومین دستور پرداخته ، مى فرماید: و سؤ ال کننده را از خود مران (و اما السائل فلا تنهر).
((لا تنهر)) از ماده ((نهر)) به معنى راندن تواءم با خشونت است ، این دستور نفریعى است بر آنچه در آیات قبل آمده ((و وجدک ضالا فهدى )) خداوند تو را گمشده یافت و هدایت کرد پس به شکرانه این هدایت الهى تو نیز در هدایت نیازمندان کوشا باش ، و هیچ تقاضا کننده هدایتى را از خود مران .و به تقاضاى سائلان در هر قسمت پاسخ مثبت ده .
و سرانجام در سومین و آخرین دستور مى فرماید: و اما نعمتهاى پروردگارت را بازگو کن (و اما بنعمة ربک فحدث ).
بازگو کردن نعمت ، گاه با زبان است و تعبیراتى که حاکى از نهایت شکر و سپاس باشد، نه غرور و برترى جوئى ، و گاه با عمل است به این ترتیب که از آن انفاق و بخشش در راه خدا کند، بخششى که نشان دهد خداوند نعمت فراوانى به او عطا کرده است .این سنت افراد سخاوتمند و کریم است که وقتى نعمتى به آنها روى آورد بازگو مى کنند و شکر خدا را بجا مى آورند، و عملشان نیز تایید و تاءکیدى است بر این حقیقت ، به عکس بخیلان دون همت که دائما ناله مى کنند، و اگر دنیا را نیز به آنها بدهى اصرار در پرده پوشى بر نعمتها دارند، چهره آنها فقیرانه ، و سخنانشان آمیخته با آه و زارى و عملشان نیز بیانگر فقر است !
این در حالى است که از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده است که فرمود :من اعطى خیرا فلم یر علیه ، سمى بغیض الله ، معادیا لنعم الله !: هر کس خیرى به او رسد و آثارش بر او دیده نشود، دشمن خدا شمرده مى شود، و مخالف نعمتهاى او.
این سخن را با حدیث دیگرى از امیر مؤ منان على (علیه السلام ) پایان مى دهیم که فرمود: ان الله جمیل یحب الجمال ، و یحب ان یرى اثر النعمة على عبده : خداوند زیبا است ، و زیبائى را دوست دارد! و همچنین دوست دارد آثار نعمت را بر بنده خود ببیند.
 نکته ها :
1 - رهبرى برخاسته از میان درد و رنجها!
نه تنها پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) بلکه شاید همه انبیاء پرورش یافتگان رنجها و محرومیتها بودند، و نه تنها انبیاء که همه رهبران راستین و مؤ فق چنین بودند، و باید چنین باشند..
در حدیثی آمده است که موسى بن عمران از خداى خود پرسید: من به چه دلیل به این مقام رسیدم ؟ خطاب آمد آیا به خاطر مى آورى آن روز که بچه گوسفندى از میان گله تو فرار کرد، به دنبال آن رفتى و آن را گرفتى ، و به او گفتى : حیوان ! چرا خود را خسته نمودى ؟ سپس بر دوش گرفتى و به گله گوسفندان باز گرداندى به این دلیل من تو را سرپرست خلق کردم (این تحمل و حوصله عجیب تو در مقابل یک حیوان دلیل بر قدرت عظیم روحى تو است و لذا شایسته آن مقام بزرگى ).
2 - نوازش یتیمان
وجود کودکان یتیم که پدر خود را در طفولیت از دست داده اند در هر اجتماعى اجتناب ناپذیر است ، این کودکان از جهات مختلفى باید مورد حمایت قرار گیرند.از نظر عاطفى و اینکه یتیمان در بسیارى از موارد داراى اموالى هستند که باید با دقت و امانت براى آینده آنها حفظ شود، و در بسیارى از موارد فاقد امکانات مالى هستند که باید از این نظر نیز مورد توجه قرار گیرند..
 در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم : اذا بکى الیتیم وقعت دموعه فى کف الرحمن : هر گاه یتیم گریه کند اشکهاى او در دست خداوند رحمن مى ریزد!.!
البته در جوامع گسترده اى مانند جوامع امروز، مسلمانان باید به کارهاى فردى در این زمینه قناعت نکنند بلکه باید نیروهاى خود را متمرکز کرده یتیمان را زیر پوشش برنامه هاى حساب شده اقتصادى و فرهنگى و آموزشى قرار دهند، و از آنها افرادى لایق براى جامعه اسلامى بسازند، و این امر مهم نیاز به همکارى عمومى دارد

. 3 - بازگو کردن نعمتها
یادآورى نعمتهاى خدا سبب مى شود که انسان کمبودها را کمتر احساس کند، از بیماریها شکوه نکند چرا که بر سلامت اعضاء دیگر خود شکرگزار است ، بخاطر از دست دادن چیزى جزع و فزع ننماید چرا که بقیه امکانات خود را بازگو مى کند.اینگونه افراد در سختیها و طوفانهاى زندگى گرفتار یاءس و نومیدى و اضطراب و ناراحتى نمى شوند روحى آرام و قلبى مطمئن دارند و توان آنها در مبارزه با مشکلات زیاد است .

خلاصه ی تفسیر نمونه

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: